Zetabayt Erasında Beynimiz: İnformasiyanı Necə Həzm Edirik?

Biz demək olar ki, hər gün minlərlə bildiriş, post, reklam və xəbər görürük. Hesablamalara görə, 2025-ci ildə dünyada yaradılan məlumat 175 zettabayt-ı keçəcək. Məsələ burasındadır: beynimiz bu məlumatselini necə idarə edir?

‍

‍

Beynin Filtri: Niyə Bəzilərinə Baxırıq, Bəzilərini Görmürük?

Diqqətimiz limitlidir. Ona görə də beynimiz avtomatik filtr işəsalır.

‍

Seçimlərimizə təsir edən 3 şey var:
‍

Emosiyalar – bizi güldürən, şoka salan, hirsləndirən şeylər yadda qalır. Relevans – həyatımızla bağlıdırsa, diqqətkəsilirik. Yeni telefon axtarırıqsa, birdən-birə hər yerdə telefon reklamı görürük.

Sadəlik – qısa və aydın mesaj, uzun və dolaşıqdan qat-qat effektlidir.

İnformasiya Yorğunluğu- “Çox Seçim = Çətin Qərar” Çox məlumat hər zaman yaxşıdeyil. Netflix-də film seçmək üçün yarım saat vaxt itirməyimiz bunun sübutudur.Buna psixologiyada “paradox of choice” deyilir – çox seçim olduqda qərar vermək daha da çətinləşir. Beyin bu “overload” vəziyyətində tez yorulur və diqqətimizi cəmləmək çətinləşir.

‍

‍

Niyə Vizual Daha Güclüdür?

Şəkillər və videolar beynə mətnə nisbətən 60.000 dəfə tez ötürülür. Ona görə də infografika, qrafiklər və qısa videolar populyar olur. Minimalist dizayn trendi də buradan gəlir – beynimiz sadəliyi sevir.

‍

Sosial Media və “Like” Dopamini Instagram və TikTok bizi sadəcə əyləndirmir, beynimizin kimyası ilə oynayır. Hər “like” gördükdə dopamin ifraz olunur və daha çox skrollamaq istəyirik. Amma bu, uzun məqalələr oxuma qabiliyyətimizi zəiflədir.

‍

Nə Etməli?

Kiçik rəqəmsal diet – sosial mediada sərf olunan vaxtı azalt. Vaxt ayırıb uzun məqalə və kitab oxumağa çalış. Məlumatı vizualla sadələşdir– beyin qrafik və şəkli daha rahat qəbul edir. Multitasking yox, bir işə fokuslanmaq.

‍

Nəticə etibarilə zetabayt dövründə ən qiymətli bacarıq çox məlumat toplamaq yox, doğru informasiyanı seçməkdir. Dizayner, marketoloq və kontent yaradıcıları üçün isə qızıl qayda budur: sadə danış, vizual göstər, emosional bağ qur. Çünki beyin mürəkkəbliyi sevmir – amma yaxşı hekayəni həmişə xatırlayır.

‍